CENTO

«Merkezi Antlaşma Teşkilâtı»

Ortadoğu'da kurulan uluslararası pakt.

CENTO (CENtral Treaty Organization) Türkiye, İran, Pakistan ve
İngiltere arasında kurulmuş, Amerika Birleşik Devletleri'nin desteğine
dayalı bir ortak güvenlik ve savunma antlaşmasıdır.

İLK KURULUŞ: BAĞDAT PAKTI

1950'lerde Ortadoğu'nun güvenliğinden, yani Sovyet etkisinin ve
komünizmin Ortadoğu ülkelerine sızmasından kaygılanan A.B.D., bu
bölgedeki hükümetleri kendi aralarında örgütlenmeğe teşvik etti.
Başlangıç olarak önce Türkiye ile Irak arasında Bağdat'ta bir
karşılıklı işbirliği antlaşması imzalandı (26 şubat 1955). Antlaşmaya
göre iki ülke ortak savunmaları için işbirliği yapacaklardı; antlaşma
Arap Birliği'ne üye devletlere ve işbirliği yapmak isteyen Ortadoğu
devletlerine açık tutuluyordu. Bundan yararlanarak antlaşmaya önce
İngiltere katıldı (1955). Aynı yıl içinde onu Pakistan ve İran izledi.
Böylece üye devletlerin sayısı beşi buldu ve bakanlar düzeyinde bir
daimi konsey kuruldu.

ARAPLARIN TEPKİSİ

Bağdat Paktı Sovyetler'den çok Araplarda tepki uyandırdı. Özellikle
Mısır bu paktı Arap Birliği'ne karşı en ağır darbe saydı. Bu yüzden
Irak'tan başka hiç bir Arap devleti bu antlaşmaya katılmadı.

CENTO'YA DOĞRU

1958'de Irak'ta patlak veren devrim, Irak Krallığı ile birlikte Bağdat
Paktı'nı kuran bütün yöneticileri de yok etti. Yeni Irak Hükümeti
1959'da pakttan çekildi. Değişen bu koşullara uymak için paktın merkezi
Bağdat'tan Ankara'ya taşındı ve adı Merkezi Antlaşma Teşkilâtı olarak
değiştirildi.

Bu arada A.B.D.'ye pakta katılması için öneride bulunulduysa da A.B.D.
bunu uygun bulmadı, ama pakt üyesi üç Ortadoğu devleti ile birbirinin
aynı olan ikili antlaşmalar yaptı. Ayrıca pakta bağlı İktisadi Komite
ile Bozguncu Faaliyetleri Önleme Komitesi'ne üye ülkelerden birinde
toplanır. Bazen bu toplantılar devlet başkanları düzeyinde yapılır.



CENTO'nun İzmir zirve toplantısı, ilgili devlet başkanlarını biraraya
getirdi. Önde CENTO genel sekreteri, ileride solda Iran sahi ve
delegeleri, karşıda cumhurbaşkanı Korutürk, başbakan Demirel, dışişleri
bakanı Çağlayangil ve Türk heyetinin diğer üyeleri görülüyor.